Αναγνώριση Συναισθημάτων Θυμός – Επιθετικότητα

 

Στις μέρες της κοινωνικής απομόνωσης, του ρατσισμού και του κοινωνικού αποκλεισμού οι άνθρωποι βιώνουν ένα συνοθύλευμα κυρίως αρνητικών συναισθημάτων χωρίς αυτό να σημαίνει ότι εκλείπουν τα θετικά συναισθήματα. Οι άνθρωποι προκειμένου να προοδεύουν, όμως, πρέπει να δείχνουν ενσυναίσθηση και να κατανοούν τα συναισθήματα. Είναι σημαντικό ο καθένας να αναγνωρίζει όχι μόνο τα δικά του αλλά και των άλλων προκειμένου μέσα στη κοινωνία να μπορούν να αναπτυχθούν υγιείς σχέσεις χωρίς παρεξηγήσεις. Καθημερινώς οι περισσότεροι στη πορεία της ζωής τους προσπαθούν να αντιμετωπίσουν οικονομικές δυσκολίες, προβλήματα υγείας, φιλικές και ερωτικές σχέσεις, εργασιακές υποχρεώσεις και κυριεύονται από συναισθήματα απογοήτευσης, χαράς, λύπης, επιτυχίας, θυμού, ζήλιας, αγάπης. Ωστόσο μια κατάσταση που κατά κύριο λόγο κάποιος δεν μπορεί να διαχειριστεί είναι ικανή να προκαλέσει συναισθήματα που να οδηγήσουν στη πρόκληση μιας μη αποδεκτής κοινωνικής συμπεριφοράς. Σημαντικό ρόλο λοιπόν παίζει η προσωπικότητα η οποία δομείται στη διάρκεια των χρόνων.

Ο θυμός είναι ένα έντονο συναίσθημα που προκαλεί δυσφορία στο άτομο. Προκαλείται όταν κάποιος νιώθει αδικημένος, όταν θέλει να επιβληθεί και να κυριαρχήσει, όταν έχει παρερμηνεύσει μία κατάσταση. Οι έφηβοι για παράδειγμα που διακατέχονται από αυτά τα χαρακτηριστικά εμφανίζουν θυμό απέναντι στους γονείς, κάποιοι ακόμα και στους ίδιους τους συμμαθητές τους. Ένα σύνηθες αποτέλεσμα του θυμού στους εφήβους είναι η επιθετική συμπεριφορά.

Αυτό δε σημαίνει ότι και άλλοι μεγαλύτερης και μικρότερης ηλικίας δεν διακατέχονται από αυτό το συναίσθημα και δεν οδηγούνται σε αυτή την συμπεριφορά. Οι συγκρούσεις δεν είναι λίγες στις μέρες μας αν κάποιος συνυπολογίσει τι αναφέρουν καθημερινά τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.

Ανεξάρτητα της αποδοχής ή όχι, της συμπεριφοράς που εκδηλώνει κάποιος, βασικό βήμα για την αλλαγή αυτής είναι η αναγνώριση των συναισθημάτων και έπειτα, εν περιπτώσει και εν δυνάμει, η αναγνώριση της επιθετικότητας ή της ηθικότητας. Η ηθικότητα και η επιθετικότητα θα μπορούσαν να θεωρηθούν οι δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος. Πως εξηγείται όμως η επιθετικότητα? Πως εξηγείται ότι κάποιοι άνθρωποι παρά το θυμό τους δεν επιτίθενται?

Οι άνθρωποι από τη στιγμή που γεννιούνται ζουν μέσα σε ένα κοινωνικό περιβάλλον το οποίο συμβάλλει στην διαμόρφωση της κοινωνικής συμπεριφοράς τους και της κοινωνικοποίησής τους. Ορισμένες συμπεριφορές μέσα στο κοινωνικό περιβάλλον οφείλονται σε καταστάσεις στις οποίες έχει δοθεί σημαντική θετική ενίσχυση (αμοιβή) με χαρακτηριστικό παράδειγμα όλες τις επιβραβεύσεις που λαμβάνουν τα παιδιά (μπράβο, καλό παιδί κλπ.). Ωστόσο κάποιες συμπεριφορές δεν εμφανίζονται εξαιτίας της μη λήψης της απαραίτητης θετικής ενίσχυσης ή και της λήψης τιμωρίας από το περιβάλλον (π.χ. όχι μην το κάνεις αυτό ή ακόμα και άσκηση κάποιας ελαφριάς βίας όπως χτυπήμα στο χέρι του παιδιού για να αποτραπεί να γίνει η πράξη).

Οι συμπεριφορές ταυτόχρονα εξαρτώνται από τα πρότυπα που χτίζει το παιδί. Να σημειωθεί ότι δεν είναι όλα τα πρότυπα το ίδιο αποτελεσματικά στη δημιουργία αντιδράσεων θετικής κοινωνικής συμπεριφοράς. Για παράδειγμα τα παιδιά προσχολικής ηλικίας είναι πιθανότερο να αναπαράγουν συμπεριφορά ενηλίκων που φέρονται με ζεστασιά και κατανόηση. Αυτό δε σημαίνει ωστόσο ότι η έκθεση στην τηλεοπτική βία δεν συδέεται και με πρόκληση επιθετικής συμπεριφοράς. Το παιδί παρατηρεί τις συμπεριφορές και ανάλογα των αποτελεσμάτων (θετικά ή αρνητικά) πράττει.

Σύμφωνα με τον Freud οι άνθρωποι προωθούνται από σεξουαλικά και επιθετικά ένστικτα. Τα παιδιά κατά τη διάρκεια της κοινωνικοποίησης εκδηλώνουν λεκτική επιθετικότητα, σπρωξιές, κλοτσιές και άλλα είδη επιθετικότητας. Στα πρώτα χρόνια της προσχολικής περιόδου, ένα μέρος της επιθετικότητας έχει να εξασφαλίσει ένα ευχάριστο – για το παιδί – αποτέλεσμα όπως πχ. το παιχνίδι ενός άλλου παιδιού. Η κοινωνική επιθετικότητα απαντάται επίσης κατά κύριο λόγο μεταξύ των αρσενικών και πολύ λιγότερο μεταξύ των θηλυκών. Αυτό συνήθως εξηγείται με αναφορές στις οργανωτικές και ενεργοποιητικές δράσεις της τεστοστερόνης.

Ανεξάρτητα από τη συμπεριφορική προσέγγιση και την ψυχαναλυτική προσέγγιση του Freud, ο θυμός κατά κύριο λόγο οδηγεί στην αύξηση της επιθετικότητας η οποία πρέπει να είναι ξεκάθαρο ότι δεν οφείλεται σε ψυχική διαταραχή.

Προκειμένου να αντιμετωπιστεί ο θυμός είναι σημαντικό τα άτομα να αλλάξουν τρόπο σκέψης. Συγκεκριμένα οι πλήρως αρνητικές έντονες σκέψεις να αντικατασταθούν με πιο θετικές και ελπιδοφόρες. Κυρίως, για να αντιμετωπιστεί ο θυμός στα παιδιά χρειάζεται να συμμετέχει όλη η οικογένεια. Μέσα σε αυτή χρειάζεται να υπάρχει διάλογος και κατανόηση. Οι άνθρωποι προκειμένου να αντιμετωπίσουν το θυμό τους μπορούν να ακολουθήσουν τεχνικές χαλάρωσης, με αναπνοές ή ακόμα και γιόγκα. Σημαντικό είναι η αλλαγή περιβάλλοντος και η απομάκρυνση ή η δημιουργία στενών σχέσεων με ανθρώπους. Η αλλαγή περιβάλλοντος περιλαμβάνει και ένα ταξίδι ή μια δραστηριότητα που χαλαρώνει τα άτομα. Τα παιδιά επίσης μπορούν να βοηθηθούν για τη μείωση του θυμού από δραστηριότητες στις οποίες εκτονώνονται όπως η μπάλα, το μπάσκετ, το box. Τέλος σημαντική είναι η ένταξη του χιούμορ στην καθημερινότητα.

Τόνια Μπένου

Φοιτήτρια Ψυχολογίας Παντείου Πανεπιστημίου

Εθελόντρια της ομάδας << ΔΙΕΞΟΔΟΣ>> Αιγίου

*Στο τρίτο εργαστήρι που υλοποιήσαμε στο σχολείο της Αβύθου για τα παιδιά της ε΄και στ΄τάξης μιλήσαμε για τα συναισθήματα και κυρίως για το θυμό και τρόπους διαχείρισής του.

΄΄ ΕΛΠΙΔΑ ΚΑΙ ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ΄

΄

Η ελπίδα και η αισιοδοξία είναι δύο έννοιες διαφορετικές αλλά στενά συσχετιζόμενες μεταξύ τους που επηρεάζουν θετικά το τι και πώς σκεφτόμαστε και αισθανόμαστε .

Ελπίδα είναι η σκέψη, η αίσθηση ότι καλό πρόκειται να έρθει. Η ελπίδα είναι ένας τρόπος να σκεφτόμαστε, να αισθανόμαστε, να λειτουργούμε. Αυτό κατ’ επέκταση μπορεί να μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε δύσκολες καταστάσεις. Έρευνες στην Ιατρική και Ψυχολογία έχουν δείξει ότι αυτά τα δύο χαρακτηριστικά έχουν θετικές επιδράσεις στη συναισθηματική μας ισορροπία και στη δυνατότητα να σκεφτόμαστε θετικά και σωστά. Η ελπιδοφόρα σκέψη ουσιαστικά είναι ένας συνδυασμός διατυπωμένων στόχων της πίστης ότι αυτοί μπορούν να επιτευχθούν μέσα από ένα συγκεκριμένο σχέδιο δράσης και ταυτόχρονα είναι η πρόβλεψη εναλλακτικών σχεδίων για την περίπτωση που παρουσιαστούν εμπόδια στη διαδρομή. Έτσι η ελπίδα αποτελεί κίνητρο για να κάνουμε βελτιωτικές αλλαγές στη ζωή μας για να επιδιώκουμε και να αγωνιζόμαστε για ένα καλύτερο μέλλον. Ταυτόχρονα μας δημιουργεί ευχάριστα συναισθήματα και μας κάνει να ζούμε με νόημα. Τι σημαίνει αισιοδοξία; Αφορά μόνο αυτούς που έχουν εμπιστοσύνη στο μέλλον τους; Η απάντηση σίγουρα είναι όχι. Αισιοδοξία είναι μία στάση ζωής μέσα από την οποία ο άνθρωπος κάθε πρόβλημα στη ζωή του το αντιμετωπίζει με ελπίδα, χαμόγελο και θετικές σκέψεις. Μπορεί αυτό να ακούγεται απλό αλλά δεν είναι και τόσο. Οι αισιόδοξοι βλέπουν το ποτήρι μισογεμάτο ενώ οι απαισιόδοξοι μισοάδειο . Ζούμε σε εποχές που έχουμε χάσει σοβαρές αξίες και ιδανικά. Μεταξύ αυτών την αισιοδοξία και την ελπίδα μας για την έκβαση των πραγμάτων. Στις μέρες μας , οι άνθρωποι βιώνουμε διαφορετικά προβλήματα ο καθένας, ζούμε στο άγχος και στην πλήξη της καθημερινότητας. Ξεχνάμε να χαμογελάμε και να κάνουμε όνειρα. Να ελπίζουμε. Όταν μιλάμε για αισιοδοξία, σίγουρα δεν εννοούμε να μεταφερθούμε σε μια ουτοπική πραγματικότητα που όλα φαντάζουν τέλεια αλλά να εστιάσουμε σε απλά πράγματα που μας προσφέρουν χαρά και χαμόγελο. Αυτό που χρειάζεται είναι να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε τον τρόπο που ερμηνεύουμε τα όσα μας συμβαίνουν. Αυτή είναι άλλωστε και η αιτία της ταραχής μας, ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα και όχι αυτή καθ’ αυτή η πραγματικότητα, όπως είπε και ο στωικός φιλόσοφος Επίκτητος. Ένας απαισιόδοξος βλέπει μια καταστροφή σε κάθε ευκαιρία. Η αισιοδοξία είναι μια κατάσταση του μυαλού μας που μας κάνει να βλέπουμε τα προβλήματα ως προσωρινά και επιδεχόμενα λύσεων, να πιστεύουμε ότι η κατάσταση μπορεί σύντομα να αλλάξει προς το καλύτερο. Αντίθετα η απαισιοδοξία μας κάνει να θεωρούμε ότι τα προβλήματα θα έχουν μεγάλη διάρκεια ή ότι δεν είναι δυνατόν να λυθούν ή να διορθωθούν. Τα αισιόδοξα άτομα είναι πιο χαρούμενα , πιο ευχαριστημένα από τη ζωή τους ,πιο δημιουργικά, πιο προσαρμοστικά στις περιστάσεις και στους ανθρώπους ,αναζητούν ευκαιρίες ,αντιμετωπίζουν πιο αποτελεσματικά τα εμπόδια ,τις δυσκολίες ή τις απογοητεύσεις και προσδοκούν το καλύτερο από τους ανθρώπους και από την πορεία των καταστάσεων.

Η ελπίδα και η αισιοδοξία προϋποθέτουν να πιστεύουμε τη δυνατότητα να επηρεάσουμε τον εαυτό μας ,τις καταστάσεις και το περιβάλλον και ότι δεν εξαρτώνται όλα από τους άλλους άρα να διαθέτουμε την πίστη ότι μπορούμε ,ότι είμαστε ικανοί να διαμορφώσουμε τα πράγματα. Βεβαίως αν η ελπίδα και η αισιοδοξία δεν είναι βάσιμες δηλαδή αν δεν στηρίζονται σε λογική τεκμηρίωση και στους ανάλογους υπολογισμούς μπορεί να μετατραπούν σε ονειροπόληση και υπεραισιοδοξία, που θα οδηγήσουν σε λανθασμένες επιλογές σε αποτυχίες και απογοήτευση.

«Η ζωή είναι ωραία » ψιθυρίζουν οι περισσότεροι άνθρωποι αλλά τα προβλήματα της καθημερινότητας δεν μας αφήνουν έστω και λίγο να το πιστέψουμε και να το βιώσουμε. Η μιζέρια και η απαισιοδοξία δεν βοήθησαν ποτέ και κανέναν. Αντίθετα η αισιοδοξία και η θετική πλευρά που αντιμετωπίζουμε τα πράγματα γύρω μας, μας κάνουν χαρούμενους κι ευτυχισμένους.

Μια όμορφη σκέψη, μια ζεστή αγκαλιά, ένας όμορφος λόγος, μια βόλτα με φίλους, ένα αισιόδοξο μήνυμα, μια τρυφερή μελωδία είναι κάποια από τα πράγματα που μπορούν να μας προσφέρουν αισιοδοξία. Να μας κάνουν να αφεθούμε στην ομορφιά των συναισθημάτων και να ζήσουμε. Το χτίζουμε εμείς οι ίδιοι, με βάση την ποιότητα της ζωής μας.

Ας γίνουμε δημιουργικοί, ας χαμογελάμε περισσότερο και ας δούμε τα πράγματα από την φωτεινή πλευρά της ζωής. Τότε σίγουρα θα δούμε πως κάθε πρόβλημα λύνεται. Αρκεί να πιστέψουμε και να ελπίζουμε στις δυνάμεις μας, στα δικά μας ‘θέλω’ και στους ανθρώπους που βρίσκονται γύρω μας.

Σοφία Αντωνάτου, Εθελόντρια