Τα παραμύθια και η αξία τους

Μια  από  τις αγαπημένες  και   γλυκές αναμνήσεις   των  περισσοτέρων   από εμάς  είναι  τα  βράδια  πριν  κοιμηθούμε,  τις μαμάδες ή τις γιαγιάδες μας  να  μας  λένε παραμύθια. Άραγε έχουμε αναρωτηθεί ποτέ ποια είναι η αξία των παραμυθιών  στην  ανατροφή των παιδιών?  Κι όμως , αν το καλοσκεφτούμε, τα παραμύθια και οι φανταστικές   ιστορίες  παντός τύπου είναι  πολύ  βαθιά  ριζωμένες  στην  παράδοσή  μας.  

 Στους περισσότερους πολιτισμούς  συναντάμε  μύθους  κα παραμύθια, τα οποία περνούν  από  γενεά  σε γενεά. Είναι  μάλιστα  πολύ  συχνό το  φαινόμενο, παραμύθια με κοινό κορμό  να  συναντώνται  σε  πάνω  από έναν  πολιτισμούς  και  οι ρίζες τους  να φτάνουν αιώνες  πίσω.  Ένα  πολύ κλασσικό  παράδειγμα  είναι  η  ιστορία  της  Σταχτοπούτας.    Μπορεί  οι  περισσότεροι   από  εμάς  να  γνωρίζουμε   ότι   πρόκειται   για  παραμύθι  των αδελφών  Γκριμ, το οποίο  εκδόθηκε  το  1812. Πόσοι  από  εμάς  γνωρίζουν  όμως  ότι  υπάρχει  μια αντίστοιχη  παρόμοια  ελληνική  λαϊκή  εκδοχή, αλλά  και  μια αραβική  και  μια αφγανική (και   ποιος  ξέρει  και  σε  πόσους άλλους  λαούς  μπορούμε  να  τη  βρούμε). Ταυτόχρονα, την  ιστορία  μιας  φτωχής  κοπέλας  που την κακομεταχειρίζονται  και  μέσω  ενός  παπουτσιού  αναγνωρίζεται  και   γίνεται   βασίλισσα  τη συναντάμε  ήδη  από  τον  1^Ο αιώνα π.Χ. .    Μερικά  από  τα  βασικά   στοιχεία  του  παραμυθιού  παραδίδονται  ήδη  από  τον Στράβωνα (1^ος αι. π.Χ.  – 1^ος αι. μ.Χ. ) και τον Αιλιανό (2^ος – 3^ος αι. μ. Χ.). Και   οι  δύο  αντλούν  από   παλαιότερες  παραδόσεις. Ούτως  ή  άλλως,  η πρώτη   γραπτή   καταγραφή ιστοριών  μας  έρχεται  από  τον  Όμηρο  τον  8^ο αιώνα π.Χ.    Ταυτόχρονα, αν  σκεφτούμε  πόσες  ευχάριστες  στιγμές   αντλούμε  από  φανταστικές   ιστορίες   θα  εντυπωσιαστούμε. Λογοτεχνία, κινηματογράφος, κόμικς   και   ταινίες  κινουμένων  σχεδίων, πλάκες  στους φίλους  μας, θέατρο (κουκλοθέατρο, σκιών  και   κλασσικό), παιχνίδια ρόλων (κούκλες, playmobile κλπ – παιχνίδια δηλαδή  που  τα  παιδιά  φτιάχνουν  ιστορίες  και  μοιράζουν ρόλους ), επιτραπέζια , παιχνίδια  στο  δρόμο  και  η  λίστα μας  δεν έχει  τέλος.  Πέρα  από την  ευχαρίστηση, τα παραμύθια  και  οι   ιστορίες   έχουν  σημαντικό  ρόλο   στη ζωή μας, κυρίως  γιατί  μας  βοηθούν  να  κατανοήσουμε  και  να  γνωρίσουμε  καλύτερα  τον   κόσμο ( τον πολιτισμό, την  κοινωνία  και την ιστορία μας), να εκφράσουμε  τις  σκέψεις  και   τα συναισθήματά  μας, αλλά και  να  δημιουργήσουμε  μια  ωραία  αφορμή  ώστε  να συζητήσουμε  και  να  αλληλεπιδράσουμε  πάνω  σε  πολλά  σημαντικά  ζητήματα.

Τα παραμύθια , οι αφηγήσεις  και  οι πάσης  φύσεως   ιστορίες   μας  δίνουν  την  ευκαιρία  να μιλήσουμε  στα  παιδιά  μας  για  τα πιο δύσκολα  πράγματα. Αν  σκεφτούμε  τι περιγράφουν  τα  παραμύθια  θα  παρατηρήσουμε  ότι  θα  βρούμε  πολύ  βίαιες  σκηνές  ή θέματα  τα  οποία  ποτέ  δε  θα  συζητούσαμε  με  μικρά  παιδιά ( ζώα τρώνε ανθρώπους, δυνατοί  έρωτες ,θάνατοι  κι  απώλειες, μαγικές  καταστάσεις). Τα παραμύθια  και  γενικότερα ο  κόσμος  της  φαντασίας   μας   δίνει  τη   δυνατότητα  να  θίγουμε  και  να επεξεργαζόμαστε  θέματα, τα  οποία μας φαίνονται  πολύ  δύσκολα αν  δοκιμάσουμε   με  όρους  ρεαλιστικούς . Και   ακριβώς   αυτή   είναι   και  η  μεγάλη  τους   παιδαγωγική  αξία και  γι΄αυτό  το λόγο,  μας  δίνουν  και   μια  τεράστια   ευκαιρία,   την  οποία  πρέπει συνεχώς  να   αρπάζουμε.   Είναι  μεγάλο  δώρο   να   προσκαλούμε   παιδιά  κι ενήλικες   να έρχονται   σε  επαφή  και   να  φτιάχνουν   ιστορίες.

 Ένα  πολύ  εύκολο  παιχνίδι   που μπορούμε  να  φτιάξουμε  και  να  παίξουμε  εμείς με  τα παιδιά μας   είναι  το εξής: Παίρνουμε   τέσσερις (04) κόλλες  Α4  και  τις    χωρίζουμε  στα  τέσσερα.    Σε  κάθε  τέταρτο   ζωγραφίζουμε  ένα  στοιχείο, πχ  τέσσερα  στοιχεία   της   φύσης, τέσσερα μεταφορικά μέσα , τέσσερα   ζώα, τέσσερα αντικείμενα. Ανάλογα με το πόσα άτομα παίζουμε , μοιράζουμε τις κάρτες στην τύχη. Με τις κάρτες που έχουμε πρέπει ο καθένας να φτιάξει μια ιστορία ( μια κλασσική δομή ιστορίας είναι: πρωταγωνιστής, στόχος, μέσο/ τρόπος επίτευξης  στόχου, εμπόδιο, κατάληξη). Στο τέλος κάθε ιστορίας δίνουμε  χρόνο  για  συζήτηση. Μπορούμε να ψηφίσουμε την καλύτερη ιστορία. Εναλλακτικά, μπορούμε να βρούμε έτοιμες εικόνες από το διαδίκτυο.  Είναι σημαντικό  οι εικόνες να είναι όμορφες ή τουλάχιστον προσεγμένες έτσι ώστε να αποτελούν πρόσκληση σε παιχνίδι! Έτσι πάλι φτιάχνουμε ιστορίες! Το εντυπωσιακό είναι ότι ακόμα  και  με  τα   ίδια  στοιχεία  ή  τις  ίδιες  φωτογραφίες, ο καθένας  μπορεί να φτιάξει  χιλιάδες διαφορετικές  ιστορίες  και  κάθε  μέρα να  ανακαλύπτουμε νέα πράγματα.

 Η φαντασία μας είναι ανεξάντλητη, όσο και οι ανάγκη μας  να λέμε και να ακούμε ιστορίες. Το μουσικό συγκρότημα ¨ξύλινα σπαθιά¨  έχουν ένα υπέροχο στίχο, ο οποίος λέει :<< Τα  παραμύθια  δεν  είναι  αλήθεια , αλλά  τουλάχιστον  δεν  είναι  ψέματα >>.

                                                                                                                    Βασιλική Τσόλκα

Εγρήγορση και Ανθεκτικότητα

Στις σημερινές συνθήκες καλούμαστε να ενεργοποιήσουμε αξίες που θα μας  δημιουργήσουν μεγαλύτερες άμυνες και ισχυρή ψυχική αντοχή για την καλύτερη  αντιμετώπισή τους.    Μεταξύ αυτών είναι η Εγρήγορση και η Ανθεκτικότητα.

 O όρος εγρήγορση χρησιμοποιείται για να περιγράψει την ψυχολογική διαδικασία της  επίγνωσης, της κατανόησης και της αποδοχής των καταστάσεων, όπως  αυτές  συμβαίνουν  σε  μια δεδομένη  στιγμή,  είτε  είναι  θετικές  είτε είναι αρνητικές. Η ικανότητα  της πλήρους επίγνωσης όλων όσων συμβαίνουν μέσα μας σώμα, ψυχή, πνεύμα,  αλλά και γύρω μας, διαπροσωπικές σχέσεις, φυσικό περιβάλλον, πολιτικο-κοινωνικά  και οικονομικά γεγονότα.  Αυτή η διαδικασία μας δίνει τη δυνατότητα να  αποσαφηνίσουμε το τι είναι σημαντικό για εμάς, μας επιτρέπει να ‘’ακούμε’’ την  εσωτερική μας φωνή, ενώ συμβάλλει στη δημιουργία θετικών συναισθημάτων.   Στη σύγχρονη εποχή  ζούμε συνεχώς σε αλλαγές και  πολύπλοκες  καταστάσεις  που  απαιτούν  μοναδικές  λύσεις  διαφορετικές  από  τις ήδη  γνωστές  και  καθιερωμένες  πρακτικές. Η κατανόηση, η παρατηρητικότητα, η προσοχή και η εγρήγορση μας  επιτρέπουν  να λειτουργούμε καλύτερα  μέσα  σε αυτές  τις σύνθετες  συνθήκες  και  να  είμαστε πιο  αποτελεσματικοί. Έτσι η εγρήγορση  εμπεριέχει στην ουσία τις έννοιες  της   μάθησης  και  της δημιουργίας νέων προτύπων  και  δυνατοτήτων  άμυνας  με  τις  οποίες  ελευθερωνόμαστε  από  κατεστημένες αντιλήψεις  και  ερμηνεύουμε  τα  νέα  στοιχεία και γεγονότα σύμφωνα με τις δικές μας σκέψεις. Η  έννοια  της  εγρήγορσης  και  της  συνεχούς  αίσθησης  του  παρόντος  εμπεριέχει  και  την  έννοια  της  ελαστικής   ανθεκτικότητας  και  αντοχής, την ευχέρεια δηλαδή να  αντιμετωπίζει κανείς μεγάλες ψυχολογικές κορυφώσεις  και  να καταφέρνει  να  αποκτούν ψυχική αντοχή  και  προσαρμοστικότητα , ώστε  να  επανέρχονται  σε  ισορροπία  μετά  από  αντιξοότητες, συγκρούσεις, αποτυχίες ,πίεση ,αλλαγές ή άγχος.  Το πρώτο βήμα για την επιτυχή αντιμετώπιση των προβλημάτων ,των αλλαγών και  των αντίξοων συνθηκών είναι η πίστη των ατόμων ότι η κατάσταση είναι  αντιμετωπίσιμη. Τα προσαρμοστικά άτομα πιστεύουν ότι έχουν τον έλεγχο  της  ζωής  τους. Αντίθετα όσοι δεν συμμερίζονται αυτή τη θέση οι προσπάθειές τους για την  αντιμετώπιση των προβλημάτων τους, οδηγούν στην εμφάνιση άγχους.

Τα άτομα αυτά  διακρίνονται από τρία χαρακτηριστικά: την αποδοχή της πραγματικότητας, τη  βαθιά πίστη ότι η ζωή έχει νόημα, μια πίστη η οποία ενισχύεται όταν οι αξίες είναι  βαθιά εδραιωμένες και μια ιδιόμορφη ικανότητα αυτοσχεδιασμού. Η  πίστη στην  ύπαρξη  νοήματος   βοηθά  τα  ανθεκτικά άτομα  να  γεφυρώσουν  στο  μυαλό  τους  τις  σημερινές   δύσκολες  συνθήκες  μας  με  ένα  καλύτερο μέλλον. Οι  γέφυρες  αυτές  κάνουν  το  παρόν  ευκολότερα  διαχειρίσιμο, αφού  απομακρύνουν   την αίσθηση  ότι  οι  δυσκολίες είναι  συντριπτικές  και  αξεπέραστες. Δεδομένου ότι η  νοηματοδότηση   είναι μια τόσο σημαντική πτυχή της ανθεκτικότητας, συνεπάγεται ότι   οι πιο  επιτυχημένοι  άνθρωποι  και  οι  αποτελεσματικότερες οργανώσεις διαθέτουν  ισχυρά  συστήματα  αξιών. Ο ρόλος  των  αξιών  είναι  ότι  διαχέοντας   νόημα στο   περιβάλλον, προσφέρουν τρόπους για να ερμηνεύουμε και να διαμορφώνουμε  τα  γεγονότα.   Για όλους μας οι κρίσεις και οι αλλαγές είναι αναπόφευκτες .

             Η  ανθεκτικότητα μας   επιτρέπει να απορροφάμε τους κραδασμούς να επανερχόμαστε γρήγορα από τις   αντιξοότητες τα χτυπήματα, τα άγχη, τις ψυχικές βλάβες και τις απογοητεύσεις, να   αντιμετωπίζουμε τις κρίσεις και τα προβλήματα ως ευκαιρίες, ώστε να παίρνουμε   δύναμη, κουράγιο και αισιοδοξία για να συνεχίσουμε το ταξίδι της ζωής μας.    Η ανθεκτικότητα συνδέεται άμεσα με τη ρήση του Nietzsche « ότι δεν σε σκοτώνει σε  κάνει πιο δυνατό» καθώς και με αυτή του Ουαλού ποιητή G..Herbert  «οι καταιγίδες   κάνουν τη βελανιδιά να βγάλει  ρίζες».

 

                                                                                                       Σοφία Αντωνάτου

 

ΕΛΠΙΔΑ ΚΑΙ ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ

Η ελπίδα και η αισιοδοξία είναι δύο έννοιες διαφορετικές αλλά στενά συσχετιζόμενες   μεταξύ τους που επηρεάζουν  θετικά το  τι  και  πώς σκεφτόμαστε  και αισθανόμαστε. Ελπίδα είναι η σκέψη, η αίσθηση ότι καλό πρόκειται να έρθει. Η ελπίδα είναι  ένας  τρόπος  να σκεφτόμαστε, να αισθανόμαστε, να λειτουργούμε. Αυτό κατ’ επέκταση μπορεί να μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε δύσκολες καταστάσεις. Έρευνες στην Ιατρική και Ψυχολογία έχουν δείξει ότι αυτά τα δύο χαρακτηριστικά έχουν θετικές επιδράσεις στη συναισθηματική μας ισορροπία και στη δυνατότητα να σκεφτόμαστε θετικά και σωστά. Η ελπιδοφόρα σκέψη  ουσιαστικά  είναι  ένας  συνδυασμός  διατυπωμένων στόχων  της   πίστης ότι αυτοί μπορούν  να επιτευχθούν  μέσα από  ένα συγκεκριμένο  σχέδιο δράσης  και  ταυτόχρονα είναι  η  πρόβλεψη  εναλλακτικών  σχεδίων  για  την  περίπτωση  που   παρουσιαστούν εμπόδια  στη  διαδρομή. Έτσι η ελπίδα αποτελεί  κίνητρο   για να κάνουμε  βελτιωτικές  αλλαγές  στη ζωή  μας  για  να  επιδιώκουμε  και  να  αγωνιζόμαστε   για  ένα  καλύτερο  μέλλον. Ταυτόχρονα  μας δημιουργεί  ευχάριστα  συναισθήματα  και μας  κάνει να ζούμε  με  νόημα.                                                                                                                              Τι  σημαίνει αισιοδοξία; Αφορά μόνο αυτούς που έχουν εμπιστοσύνη στο μέλλον τους; Η απάντηση σίγουρα είναι όχι. Αισιοδοξία είναι μία στάση ζωής μέσα από την οποία ο άνθρωπος κάθε πρόβλημα στη ζωή του το αντιμετωπίζει με ελπίδα, χαμόγελο και θετικές σκέψεις. Μπορεί αυτό να ακούγεται απλό αλλά δεν είναι και  τόσο. Οι  αισιόδοξοι  βλέπουν  το  ποτήρι  μισογεμάτο  ενώ  οι  απαισιόδοξοι  μισοάδειο . Ζούμε σε εποχές που έχουμε  χάσει  σοβαρές  αξίες  και  ιδανικά. Μεταξύ  αυτών  την  αισιοδοξία  και  την ελπίδα μας  για  την έκβαση  των  πραγμάτων.  Στις μέρες μας , οι άνθρωποι  βιώνουμε διαφορετικά  προβλήματα  ο  καθένας, ζούμε στο άγχος και στην πλήξη της καθημερινότητας. Ξεχνάμε να χαμογελάμε και να κάνουμε όνειρα. Να ελπίζουμε. Όταν μιλάμε για αισιοδοξία, σίγουρα δεν εννοούμε να μεταφερθούμε σε μια ουτοπική πραγματικότητα που όλα φαντάζουν τέλεια αλλά να εστιάσουμε σε απλά πράγματα που μας προσφέρουν χαρά και χαμόγελο. Αυτό που χρειάζεται είναι να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε τον τρόπο που ερμηνεύουμε τα όσα μας συμβαίνουν. Αυτή είναι άλλωστε και η αιτία της ταραχής μας, ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα  και  όχι  αυτή  καθ’ αυτή  η  πραγματικότητα, όπως  είπε και ο στωικός φιλόσοφος Επίκτητος. Ένας   απαισιόδοξος  βλέπει  μια  καταστροφή  σε  κάθε ευκαιρία.   Η αισιοδοξία είναι μια κατάσταση του μυαλού μας που μας κάνει να βλέπουμε τα  προβλήματα ως  προσωρινά  και  επιδεχόμενα  λύσεων, να  πιστεύουμε ότι  η  κατάσταση  μπορεί  σύντομα  να  αλλάξει  προς  το  καλύτερο.   Αντίθετα η απαισιοδοξία μας  κάνει να θεωρούμε  ότι  τα  προβλήματα  θα  έχουν  μεγάλη  διάρκεια  ή  ότι  δεν  είναι  δυνατόν  να λυθούν ή να διορθωθούν. Τα αισιόδοξα  άτομα  είναι   πιο χαρούμενα , πιο  ευχαριστημένα από  τη  ζωή τους ,πιο  δημιουργικά,  πιο  προσαρμοστικά   στις περιστάσεις και στους ανθρώπους ,αναζητούν ευκαιρίες ,αντιμετωπίζουν πιο   αποτελεσματικά τα εμπόδια ,τις δυσκολίες ή τις απογοητεύσεις  και  προσδοκούν  το   καλύτερο  από  τους  ανθρώπους  και  από την πορεία των καταστάσεων.   Η  ελπίδα και η αισιοδοξία  προϋποθέτουν  να  πιστεύουμε  τη  δυνατότητα  να επηρεάσουμε τον εαυτό μας ,τις  καταστάσεις  και  το  περιβάλλον  και  ότι  δεν  εξαρτώνται  όλα  από τους άλλους άρα να διαθέτουμε την πίστη ότι μπορούμε ,ότι  είμαστε  ικανοί   να διαμορφώσουμε   τα   πράγματα.  Βεβαίως αν η ελπίδα και η αισιοδοξία  δεν  είναι  βάσιμες  δηλαδή  αν  δεν  στηρίζονται  σε   λογική τεκμηρίωση και στους ανάλογους υπολογισμούς μπορεί  να  μετατραπούν  σε  ονειροπόληση  και  υπεραισιοδοξία, που  θα οδηγήσουν σε  λανθασμένες   επιλογές  σε αποτυχίες και απογοήτευση.  «Η ζωή είναι ωραία »  ψιθυρίζουν οι περισσότεροι  άνθρωποι  αλλά τα προβλήματα  της  καθημερινότητας  δεν  μας αφήνουν έστω και λίγο να το πιστέψουμε  και να το βιώσουμε. Η μιζέρια και η απαισιοδοξία δεν βοήθησαν ποτέ και κανέναν. Αντίθετα η αισιοδοξία και η θετική πλευρά που αντιμετωπίζουμε  τα  πράγματα  γύρω μας, μας  κάνουν  χαρούμενους κι ευτυχισμένους. Μια όμορφη σκέψη, μια ζεστή αγκαλιά, ένας όμορφος λόγος, μια βόλτα με φίλους, ένα αισιόδοξο μήνυμα, μια τρυφερή μελωδία είναι κάποια από τα πράγματα που μπορούν να μας προσφέρουν αισιοδοξία. Να μας κάνουν να αφεθούμε στην ομορφιά των συναισθημάτων και να ζήσουμε. Το  χτίζουμε εμείς οι  ίδιοι, με βάση την ποιότητα της ζωής μας. Ας  γίνουμε  δημιουργικοί, ας  χαμογελάμε περισσότερο και ας δούμε τα πράγματα από την φωτεινή πλευρά της ζωής. Τότε σίγουρα θα δούμε  πως κάθε πρόβλημα λύνεται. Αρκεί να πιστέψουμε  και να ελπίζουμε στις δυνάμεις  μας, στα δικά μας ‘θέλω’ και στους ανθρώπους που βρίσκονται γύρω μας.

                                                                                            Σοφία Αντωνάτου