Ολοκληρώνοντας την παρουσίαση των βασικών τύπων της ανθρώπινης επικοινωνίας και συμπεριφοράς, αναφερόμαστε σήμερα στην επιθετική, αλλά και την παθητικo-επιθετική συμπεριφορά.
Στην επιθετική συμπεριφορά, εκφράζουμε μεν τα συναισθήματα και τις σκέψεις μας , υποστηρίζοντας το δίκαιο και τις ανάγκες μας , (σε αντίθεση προς την παθητική), το κάνουμε όμως με τρόπο που παραβιάζουμε τα δικαιώματα των ανθρώπων γύρω μας. Για αυτό η επιθετικότητα ταυτίζεται συνήθως με τη λεκτική ή και φυσική κακοποίηση.
Τα επιθετικά άτομα μπορεί να έχουν μια υπολανθάνουσα πεποίθηση ότι είναι ανώτερα έναντι των άλλων και άρα δικαιούνται να επιβάλλονται. Ελέγχουν, χειραγωγούν, χλευάζουν τις διαφορετικές απόψεις με στόχο να κυριαρχήσουν πάνω στους άλλους. Χρησιμοποιούν ποικίλους τρόπους για να τους μειώσουν και να επιβεβαιώσουν τον έλεγχο και την ανωτερότητά τους, όπως επικρίσεις, ταπείνωση, λεκτικές επιθέσεις, έγερση ενοχών, αδιαφορία, αγένεια. Η επιθετικότητά τους αντανακλάται και στη γλώσσα του σώματος, καθώς τείνουν να δείχνουν ψηλότεροι και συχνά υψώνουν τη φωνή τους. Είναι εξοικειωμένα με τις διαμάχες, μάλιστα τις περισσότερες φορές τις προκαλούν, αλλά αντί να απολογηθούν για αυτό αργότερα, κατηγορούν και θυμώνουν με τους άλλους, όταν αυτοί αντιδρούν συναισθηματικά και διαμαρτύρονται για την απαράδεκτη συμπεριφορά τους. Λειτουργούν παρορμητικά και έχουν μικρή ανοχή απέναντι στον εκνευρισμό και τη ματαίωση. Σε γενικές γραμμές συμπεριφέρονται απαιτητικά, υποτιμητικά, εχθρικά και εκφοβιστικά. Συνήθως αυτά τα άτομα έχουν μεγαλώσει σε οικογένειες που τους δίδαξαν ότι μόνο μέσω της άσκησης βίας και ελέγχου επιτυγχάνεται η αναγνώριση. Τις περισσότερες φορές έχουν υποστεί και τα ίδια βία και ανέπτυξαν ένα τέτοιο επιθετικό στιλ ως προστατευτικό μηχανισμό, για να επιβιώσουν. Η συμπεριφορά τους είναι ένα προσωπείο που κρύβει τη χαμηλή αυτοεκτίμηση που έχουν , καθώς αυτός που πιστεύει αληθινά στην αξία του, δεν νιώθει την ανάγκη να ελέγχει τους άλλους .
Από την άλλη, υπάρχει και η παθητικο-επιθετική συμπεριφορά, όπου το άτομο ναι μεν υποχωρεί στις επιθυμίες και τις ανάγκες των άλλων, καταπιέζοντας τις δικές του, αλλά φέρεται σαρκαστικά ή παραπονιέται πίσω από την πλάτη τους και αντί να χειρίζεται ευθέως ένα ζήτημα, δείχνει τον θυμό του έμμεσα, πράγμα που επίσης καταστρέφει τις σχέσεις του και καθιστά αδύνατο να βρει ανταπόκριση στα συναισθήματα και τις ανάγκες του.
Μπορεί , για παράδειγμα, να εφευρίσκει ποικίλες δικαιολογίες για να αποφύγει κάποια άτομα ως ένδειξη της αντιπάθειας ή του θυμού απέναντί τους. Ακόμα, ισχυρίζεται επανειλημμένως ότι δεν έχει πρόβλημα, ενώ «κρατά μούτρα» ή όταν έρχεται αντιμέτωπος με ανεπιθύμητα καθήκοντα ή ραντεβού, εσκεμμένα μέχρι το τελευταίο λεπτό της προθεσμίας ή καθυστερεί , για να τιμωρήσει το άτομο που του τα ανέθεσε.
Ειδικοί διατείνονται ότι αυτή η συμπεριφορά παράγεται σε ένα οικογενειακό περιβάλλον όπου η ευθεία έκφραση των συναισθημάτων αποθαρρύνεται ή θεωρείται ανεπίτρεπτη. Επίσης , αν η περίσταση κρίνεται ακατάλληλη για την επίδειξη επιθετικότητας, όπως στον χώρο της εργασίας, τότε τα άτομα είναι πιο επιρρεπή να ανταποκριθούν με καλυμμένο τρόπο. Ακόμα, το να είναι κανείς διεκδικητικός και συναισθηματικά «ανοιχτός» είναι δύσκολο και τρομακτικό, ειδικά όταν δεν κατέχει και τις ανάλογες επικοινωνιακές δεξιότητες, οπότε η παθητικο-επιθετική συμπεριφορά φαίνεται ο ευκολότερος τρόπος να διαχειριστεί τα συναισθήματά του, χωρίς να χρειάζεται να συγκρουστεί με την πηγή του θυμού του.
« Η παθητική επιθετικότητα είναι ένας πολύ συνηθισμένος τρόπος επικοινωνίας στις σχέσεις των ανθρώπων και όλοι μας έχουμε καταφύγει σε αυτόν κάποιες φορές. Αυτοί, όμως, που τον χρησιμοποιούν συστηματικά το κάνουν γιατί έχουν την ανάγκη να ελέγχουν και να χειρίζονται τον περίγυρό τους κατά βούληση αλλά και για να καλύπτουν την προσωπική τους ανασφάλεια, τη χαμηλή τους αυτοεκτίμηση ή την ανάγκη τους για επιβολή πάνω στους άλλους.»
Τόσο η επιθετικότητα, όσο και η παθητική επιθετικότητα θεωρούνται εξίσου κακοποιητικές συμπεριφορές με τα ίδια ολέθρια αποτελέσματα: μπορεί να οδηγήσουν σε ανταπόδοση της επιθετικότητας από τους άλλους , άρα σε περισσότερες συγκρούσεις, υψώνουν τείχη στην επικοινωνία και καταστρέφουν τις σχέσεις προκαλώντας δυσπιστία, έλλειψη σεβασμού, απέχθεια, χαλαρούς δεσμούς, ανειλικρίνεια και μυστικοπάθεια, παρεμποδίζουν την επίτευξη των στόχων και αυξάνουν τα επίπεδα του άγχους και του στρες συντελώντας στην κακή υγεία κυρίως αυτών που τις υφίστανται για πολύ χρόνο.
Για αυτό, χρειάζονται συγκεκριμένοι τρόποι χειρισμού τους από τα άτομα που εμπλέκονται με τον ρόλο του θύτη ή του θύματος, με τη βοήθεια ενός ειδικού και σε βάθος χρόνου, προκειμένου να αντικατασταθούν με άλλες πιο υγιείς και λειτουργικές.
Μητροπούλου Ιωάννα
Πηγή :http://www.i-psyxologos.gr/pathitiki-epithetikotita/
