Kαθρέφτη ,καθρεφτάκι μου πες μου…

Ο χαρακτήρας του ανθρώπου εκφράζεται μέσω της συμπεριφοράς. Βασικό στοιχείο του χαρακτήρα και κατά συνέπεια της συμπεριφοράς του ανθρώπου είναι οι ανάγκες του. Αν και οι βασικές ανάγκες είναι ίδιες για όλους τους ανθρώπους εμφανίζονται μεγάλες διαφορές στο πως αυτοί ιεραρχούν τις ανάγκες και σε ποιον βαθμό έντασης τις βιώνουν. Αυτό ακριβώς είναι που εξηγεί γιατί υπάρχουν διαφορετικοί ανθρώπινοι χαρακτήρες.

Ο Jung  χωρίζει  τους χαρακτήρες των ανθρώπων βάσει δυο διαστάσεων και μας επιτρέπει να τους κατανοήσουμε χωρίς να είμαστε ψυχολόγοι . Ανάλογα με την εκφραστικότητα σε ΄΄ανοικτούς΄΄ και ΄΄ μη εκδηλωτικούς ΄΄ και ανάλογα με το αν εκδηλώνουν ΄΄κυριαρχική΄΄ ή ΄΄ μη κυριαρχική΄΄ συμπεριφορά προς τους άλλους.

Έτσι έχουμε ανθρώπους με ανοικτή κατακτητική συμπεριφορά που χαρακτηρίζονται από υψηλή ένταση της ανάγκης για αναγνώριση και λόγω αυτής της ανάγκης επιζητούν την προβολή, την εκτίμηση των άλλων. Είναι άτομα εγκάρδια, παρορμητικά, διαισθητικά, με φαντασία, με οράματα, ομιλητικά κυριαρχικά πάνω στους άλλους.

Δεύτερον υπάρχουν άνθρωποι που χαρακτηρίζονται από ανοικτή συμπεριφορά αλλά ταυτόχρονα από μη κυριαρχική συμπεριφορά. Βασικό χαρακτηριστικό αυτού του χαρακτήρα είναι η ανάγκη για ανθρώπινες σχέσεις και αποδοχή. Είναι άτομα φιλικά, ζεστά, δεκτικά, εύκολα συνεργάσιμα ,υπομονετικά και εξυπηρετικά προς τους άλλους.

Τρίτον υπάρχουν άνθρωποι που χαρακτηρίζονται από κλειστή συμπεριφορά και ταυτόχρονα κυριαρχική, με την ένταση της ανάγκης τους για επιτεύγματα-αποτελέσματα ιδιαίτερα υψηλή. Αυτά τα άτομα είναι απαιτητικά με τον εαυτό τους και τους άλλους με αυτοπεποίθηση, δραστήρια, ικανά ,προσγειωμένα, που αποφεύγουν τα πολλά λόγια και ασχολούνται με την ουσία και όχι με τις λεπτομέρειες των πραγμάτων ή την τυπολατρία.

Τέλος υπάρχουν και άτομα που χαρακτηρίζονται από κλειστή συμπεριφορά αλλά μη κυριαρχική. Αυτοί έχουν έντονη την ανάγκη για σιγουριά. Θέλουν πάνω από όλα να αισθάνονται ασφαλείς, γιατί είναι κλειστά άτομα με προτίμηση στην ακρίβεια, στις λεπτομέρειες, στην τάξη, στην ανάλυση, στις αποδείξεις και στις εγγυήσεις.

Όλοι έχουμε χαρακτηριστικά από όλους τους τύπους που αναφέρθηκαν. Όμως η πλειονότητα των ανθρώπων σαφώς προσεγγίζει έναν από αυτούς τους τύπους. Έχουμε  μάθει βέβαια από μικροί να προσαρμόζουμε τη συμπεριφορά μας ανάλογα με την περίσταση ,αυτό όμως δεν σημαίνει ότι αλλάζουμε χαρακτήρα.

 Η ανωτέρω διάκριση είναι χρήσιμη για να κατανοήσουμε καλύτερα τον εαυτό μας και να κάνουμε τις καλύτερες επιλογές στη ζωή μας. Κατανοούμε πολλές στάσεις , συμπεριφορές  και αποφάσεις μας, καθώς και διαφορές μας με τους άλλους ή το γιατί δίνουμε σημασία σε κάποια πράγματα και όχι σε άλλα. Π.χ ο κυριαρχικός χαρακτήρας που δίνει σημασία στην ουσία και το αποτέλεσμα και όχι στον τύπο κατανοεί γιατί δεν κάνει δώρα στη σύζυγό του και δεν έχει τάξη στα πράγματά του. Είναι γιατί δίνει σημασία στην ουσία της συζυγικής σχέσης που είναι η στοργή ,η αγάπη, το σεξ, η εμπιστοσύνη, η κατανόηση, η συμπόνια ,η φιλία, η εκτίμηση, ο σεβασμός, η συνεννόηση ,το κοινό νόημα, η δεμένη οικογένεια κ.λ.π.

Εκτός της κατανόησης του εαυτού μας που αποτελεί στοιχείο αυτογνωσίας η παραπάνω τυπολογία μας βοηθάει να κατανοήσουμε και τους άλλους και άρα να χειριστούμε τις σχέσεις μας πιο αποτελεσματικά.  Μπορεί να μας βοηθήσει  στο επάγγελμα που θα διαλέξουμε ή στον άνθρωπο που επιλέγουμε για να κάνουμε οικογένεια, αλλά και για φίλο ή συνεργάτη. Είναι σημαντικό αν θέλουμε να έχουμε ποιοτική σχέση να κατανοήσουμε τις ιδιαιτερότητες και τη διαφορετικότητα αυτού του χαρακτήρα να τον αποδεχτούμε και να ανταποκρινόμαστε ανάλογα .Το ίδιο βέβαια πρέπει να κάνει και ο άλλος. Συνεπώς οι σχέσεις με τους άλλους χαρακτήρες πρέπει να είναι συνειδητή επιλογή για τη διαφορετικότητά τους, τις ανάγκες και τις προτιμήσεις τους, τον τρόπο σκέψης, τις στάσεις και τις συμπεριφορές τους , χωρίς να προσπαθήσουμε να τους  αλλάξουμε. Γιατί η  διαφορετικότητα των χαρακτήρων είναι συνήθως λόγος προσέγγισης αλλά μετά λίγο καιρό μπορεί να μετατραπεί  σε λόγο χωρισμού.

Η κατανόηση του εαυτού μας σημαίνει όμως και τη συνειδητή διαμόρφωση των προσωπικών μας αξιών  και του πως αυτές συνδέονται με τις επιλογές ζωής μας.

Οι αξίες καθορίζουν και καθορίζονται από την ιεράρχηση των αναγκών μας και επικαθορίζουν και τα μέσα που επιλέγουμε για την ικανοποίηση αυτών των αναγκών. Άρα από τις αξίες εξαρτάται το ποιες επιλογές κάνουμε ,πως συμπεριφερόμαστε, ποιοι θέλουμε να είμαστε, πως θέλουμε να ζούμε και μέσα σε ποιόν κόσμο. Συνδέονται και με την καθημερινότητα, αλλά και τις πιο σημαντικές επιλογές μας και πρέπει να αποτελούν την πυξίδα μας μέσα στον αβέβαιο, χαοτικό και ανταγωνιστικό κόσμο που ζούμε. Μας οδηγούν σε πρότυπα και κανόνες και προσδιορίζουν τι είναι σωστό και λάθος. Μας γεμίζουν  αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση ώστε με  θέληση και τσαγανό να αντιμετωπίζουμε όσους βρεθούν στο δρόμο μας με τις δικές τους διαφορετικές αξίες που θα θελήσουν  να μας βάλουν εμπόδια και να μην επέλθει η αλλοτρίωση μας. Είναι ο δρόμος της ζωής που θέλουμε για τον εαυτό μας με το όποιο κόστος αναλογεί και όχι αυτός που θέλουν οι άλλοι γι εμάς.

Ευθύνη μας όμως δεν είναι οι δικές μας μόνο προσωπικές αξίες. Αν θέλουμε να ζούμε σε μια ανθρώπινη ευημερούσα κοινωνία έχουμε ευθύνη να συμβάλλουμε στην ύπαρξη αντίστοιχων αξιών. Ως πολίτες, ως εργαζόμενοι, ακόμα περισσότερο ως γονείς, ως δάσκαλοι έχουμε ευθύνη να μεταλαμπαδεύσουμε στους άλλους και κυρίως στα παιδιά μας και στους μαθητές τις πανανθρώπινες αξίες και  να αγωνιζόμαστε γι αυτές.

                                                                              Σ. Αντωνάτου-εθελόντρια-Νοέμβριος 2021

Σημ. Οι φωτογραφίες είναι από το εργαστήρι με θέμα ΄΄Καθρέφτη, καθρεφτάκι μου πες μου....΄΄ που πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 21/11/2021 στο Δημοτικό Σχολείο της Αβύθου